HSAB-theorie

De HSAB-theorie (Engels: Hard Soft Acid Base Theory), ook bekend als het Pearson zuur-baseconcept, wordt in de chemie gebruikt als de verklaring van de (in)stabiliteit van verbindingen, complexen, en de (on)mogelijkheden van reactiepaden. Met de begrippen hard, zacht, zuur en base worden basiseigenschappen van (chemische) deeltjes beschreven:

• Hard verwijst naar kleine, hooggeladen deeltjes en die slecht gepolariseerd kunnen worden.
• Zacht verwijst naar een deeltje dat groot, laaggeladen en gemakkelijk polariseerbaar is.^[1]
• Zuur verwijst naar een deeltje dat als lewiszuur kan optreden: het gedraagt zich als een elektronenpaaracceptor.
• Base verwijst naar een deeltje dat als lewisbase kan optreden: het gedraagt zich als een elektronenpaardonor.

De HSAB-theorie wordt vooral gebruikt als een kwalitatieve beschrijving, eerder dan een kwantitatieve, die meer inzicht biedt in de factoren die ten grondslag liggen aan chemische eigenschappen en reactiviteit. Vooral in de chemie van de overgangsmetalen is het een belangrijk begrip. Liganden en metalen zijn gerangschikt volgens hun hard- en zachtheid in de spectrochemische reeks, die van invloed is op de stabiliteit van hun onderlinge verbindingen.

De HSAB-theorie is ook een hulpmiddel bij het voorspellen van de reactieproducten van een metathesereactie. In 2005 is aangetoond dat gevoeligheid en gedrag van explosieven verklaard kan worden met behulp van de HSAB-theorie.^[2]

De HSAB-theorie werd in het begin van de jaren '60 van de 20e eeuw door Ralph Pearson geïntroduceerd in een poging de beschrijving van reactiemechanismen voor de organische en anorganische chemie met elkaar te verenigen.^[3][4][5][6]

1. ↑ Jolly, W. L. (1984). Modern Inorganic Chemistry. McGraw-Hill, New York. ISBN 0070327602.
2. ↑ (en) E.-C. Koch - Acid-Base Interactions in Energetic Materials: I. The Hard and Soft Acids and Bases (HSAB) Principle-Insights to Reactivity and Sensitivity of Energetic Materials, Prop., Expl., Pyrotech. 30 (2005), p. 5
3. ↑ Pearson, Ralph G. (1963). Hard and Soft Acids and Bases. J. Am. Chem. Soc. 85 (22): 3533–3539. DOI: 10.1021/ja00905a001.
4. ↑ Pearson, Ralph G. (1968). Hard and soft acids and bases, HSAB, part 1: Fundamental principles (subscriber access). J. Chem. Educ. 1968 (45): 581–586. DOI: 10.1021/ed045p581.
5. ↑ Pearson, Ralph G. (1968). Hard and soft acids and bases, HSAB, part II: Underlying theories (subscriber access). J. Chem. Educ. 1968 (45): 643–648. DOI: 10.1021/ed045p643.
6. ↑ R.G. Pearson - Chemical Hardness - Applications From Molecules to Solids, Wiley-VCH, Weinheim (1997), pp. 198